Hoe komt het toch dat we gevoelens onderdrukken terwijl dit soms onnatuurlijk aanvoelt of juist onverstandig is in bepaalde situaties? Dat ga ik je vertellen in deze blog.
We hebben allemaal gevoelens, de een uit ze gewoon meer dan de ander zou je kunnen zeggen. Wanneer je je gevoelens onderdrukt dan sta je jezelf niet toe, bewust – of onbewust, deze te ervaren of te uiten, wat je mentale gezondheid nadelig kan beïnvloeden.
Er zijn een viertal basisgevoelens: bang, boos, blij en bedroefd. De meeste gevoelens zijn hier min of meer van afgeleid. Ze ontstaan in situaties waarin er bijvoorbeeld gevaar dreigt, wanneer iemand je grens over gaat of je benadeelt, je geslaagd bent voor je opleiding of wanneer je een belangrijk iets of iemand kwijtraakt. Voor elk van deze gevoelens hoort weer een andere taak. Zo moet blijdschap geuit en gedeeld worden en boosheid heeft richting nodig. Wanneer je dit gevoel uit door je vreugde te delen met je vrienden over dat je geslaagd bent voor je examen, of wanneer je met je vuist op tafel slaat en roept ´nu is het genoeg!´ wordt het gevoel omgezet in een emotie.
Wat is onderdrukken van een gevoel juist niet? Toen ik laatst met mijn zoon van school naar huis liep en wij opgewekt aan het kletsen waren stonden we op het punt een kerk te passeren waar een uitvaart gaande was. Ik zei hem: ´wacht even, we moeten nu even stil zijn vanwege de begrafenis.´ Ik koos er toen bewust voor om stil te staan bij het verdriet van de wachtende mensen voor die kerk. Mijn stemming veranderde hierdoor van opgewekt naar neutraal.
Het onderdrukken van gevoelens kan op korte termijn ´winst´ opleveren.
Zo kan ik me herinneren dat ik als kind na een verhuizing naar een nieuwe school ging en de leerkracht vergat dat ik zou starten die dag. En daar stond ik, helemaal alleen voor een volle klas. Ik wist niet waar ik moest gaan zitten en voelde me alleen. De tranen die ik op voelde komen kon ik er maar net onder houden. Eindelijk kwam de juf er aan, met excuses, wees me naar mijn plaats, pfff, opluchting en een zucht. Zo snel verandert een gevoel dus ook. Bovenstaande maakt duidelijk dat ik schaamte (korte termijn winst) wilde voorkomen. Dat was gelukt, maar het gevoel van verdriet drukte ik weg als een bal onder water. En dat gevoel wilde eigenlijk geuit worden. Wanneer bepaalde gevoelens continue of in bepaalde situaties herhaaldelijk weggestopt worden, kun je spreken van het onderdrukken van gevoelens. Vaak gebeurt dit onbewust.
Vanuit onze opvoeding, of vanuit onze cultuur leren we welke gevoelens meer geaccepteerd zijn dan andere en in hoeverre we die mogen uiten. Er is in die zin dan ook geen goed of fout. Wel is het zo dat je omgeving misschien moet raden hoe het me je gaat en levert dit problemen op in het contact met de ander. Een ander gevolg zou kunnen zijn dat je te lang over je eigen grens gaat, overspannen wordt of een burnout krijgt.
Gevoelens onderdrukken kan ook een manier zijn om negatieve ervaringen uit het verleden te vergeten. Het voordeel is dat de persoon hierdoor kan blijven functioneren. Een extreem voorbeeld hiervan is wanneer een soldaat op het slagveld niet gaat huilen of zich verstopt uit angst. Naderhand zal er wel weer ruimte moeten komen voor de onderdrukte gevoelens, omdat er anders allerlei lichamelijke – en psychische klachten kunnen ontstaan. Gelukkig is bovenstaand voorbeeld voor de meesten van ons een situatie die we niet snel meemaken. Toch kunnen nare situaties die je hebt meegemaakt, ervoor gezorgd hebben dat je veel gevoelens moest onderdrukken, om in figuurlijke zin te overleven. Dat is erg verdrietig. Ondanks dat je het verleden niet kan veranderen kan Gestalt therapie of Brainspotting helpen deze ervaringen alsnog te verwerken. Dan is het niet meer nodig om deze gevoelens te onderdrukken en mogen al je gevoelens weer zichtbaar worden voor jezelf en voor anderen.